Αναδεικνύοντας το γυναικείο φύλο και την πολυπρισματικότητα του ιστορικού και του λογοτεχνικού λόγου στα παιδικά βιβλία γνώσεων

Περίληψη

Τα πραγματογνωστικά παιδικά βιβλία γνώσεων αποτελούν ένα ξεχωριστό είδος βιβλίων, των οποίων η δημοτικότητα και εκδοτική παραγωγή πια έχει εκτοξευθεί. Πρόκειται για πολυτροπικά βιβλία που στοχεύουν να εμπλουτίσουν τις υπάρχουσες γνώσεις των παιδιών γύρω από ένα θέμα ή να τους δώσουν ερεθίσματα ώστε να ανακαλύψουν τον κόσμο όπου ζουν και να σκέπτονται κριτικά. Αυτό πρέπει να συμβαίνει με ευχάριστο τρόπο, μέσα από απλές και τεκμηριωμένες περιγραφές καταστάσεων χωρίς κλισέ και στερεότυπα, εξηγήσεις γεγονότων ή και προτεινόμενες δραστηριότητες. Ιδιαίτερα δημοφιλή είναι τα λογοτεχνικά βιβλία γνώσεων, όπου η μυθοπλασία συνδυάζεται με την πληροφορία και στο κείμενο ενσωματώνονται αφηγηματικά στοιχεία, που συνήθως εντοπίζονται σε βιβλία λογοτεχνικά. Οι δε μυθοπλαστικοί χαρακτήρες τους ψυχογραφούνται, αποδίδονται κίνητρα για τις πράξεις τους και η δράση τους ερμηνεύεται πολυπρισματικά από πραγματικά ή φανταστικά πρόσωπα των έργων, με τα οποία, πολλές φορές, το παιδί ταυτίζεται. Εν προκειμένω, επιλέχθηκαν τα παιδικά βιβλία γνώσεων του Δημήτρη Βαρβαρήγου «Θεοδώρα, Μια αληθινή αυτοκράτειρα» και Διγενής Ακρίτας, «Ένας ήρωας που έγινε θρύλος». Αμφότερα διαθέτουν μορφή ιδιάζουσα και φόρμα ιδιότυπη, αφού φέρουν χαρακτηριστικά τόσο της μυθιστορηματικής βιογραφίας, όσο και των παιδικών κόμικς και γελοιογραφιών. Στα εν λόγω έργα η αφηγηματική δράση των βιογραφούμενων προσώπων και τα γεγονότα της εποχής του Βυζαντίου παρουσιάζονται εύληπτα και προσεγγίζονται χιουμοριστικά, χάρη στο στυλ της εικονογράφησης. Ταυτόχρονα, η απόδοση του γυναικείου φύλου γίνεται με τρόπο που να παρακινεί το κοινό να το σεβαστεί και να προβληματιστεί σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης και δράσης των γυναικών τότε, αλλά και στη σύγχρονη εποχή. Με αφορμή το δείγμα, θα σχολιαστεί η τάση των συγγραφέων παιδικών βιβλίων γνώσεων να περιπλέκουν ηθελημένα το μυθοπλαστικό στοιχείο στις ιστορίες τους και θα καταδειχθεί πώς συμβάλλει το συγκεκριμένο είδος στην κατάρριψη στερεοτύπων. Επιπλέον, θα σχολιαστεί η σχέση κειμένου - εικόνας και θα αναλυθεί το σκεπτικό υπό το οποίο ο δημιουργός ανέδειξε γελοιογραφικά το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο των βιβλίων του.