Ο Μύθος της Ψυχής στον πλατωνικό Φαίδρο

Περίληψη

Ο Φαίδρος είναι ένα από τα έργα του Πλάτωνα στην ώριμη ηλικία του και πιθανολογείται ότι γράφτηκε πριν από το 370 π.Χ. Το πρώτο μέρος του έργου συνδέεται με το Συμπόσιο, ενώ το δεύτερο μέρος του θυμίζει στους αναγνώστες τον Γοργία. Στον Φαίδρο παρουσιάζονται, φανερά και ουσιαστικά, δύο από τα βασικά στοιχεία της διαλεκτικής του Πλάτωνα, η διαίρεσις και η συναγωγή. Το έργο αναλύεται και κινείται σε δύο βασικά μέρη. Το πρώτο περιέχει τρεις λόγους, που έχουν σαν κύριο και βασικό θέμα τους την πραγμάτευση του έρωτα. Ο Φαίδρος απευθύνεται, καταρχάς, στον Λυσία και, στη συνέχεια, πάνω στο θέμα τοποθετείται και ο Σωκράτης, ακολουθώντας στον λόγο του το ίδιο πνεύμα και περιγράφοντας τον έρωτα σαν μια τρέλα που δεν μπορεί γιατρευτεί. Η σταδιακή, διαλεκτική κριτική του Σωκράτη σχετικά με την άποψη του Λυσία και το είδος του λόγου του, υπαγορεύει τη συνέχεια του διαλόγου και προσδιορίζει το φιλοσοφικό στίγμα του. Στον τρίτο λόγο, όμως, που ακολουθεί, υπάρχει η παλινωδία, γιατί ο Σωκράτης τώρα, που και ο ίδιος είναι ένας άνθρωπος που τον έχει πλημμυρίσει ο έρωτας, μπορεί να τον εξυμνήσει μόνο σαν θεϊκή τρέλα, καθώς συνδέεται στενά με τον μαντικό, καθαρτικό και ποιητικό ενθουσιασμό. Σε αυτό το σημείο, ο Πλάτωνας έχει πλάσει την εικόνα με το άρμα των ψυχών, με τα δύο φτερωτά άλογα, τα οποία τα εξουσιάζει το «καλύτερο μέρος» της ψυχής και το οποίο οδηγεί στο Αιώνιο, όταν είναι αρκετά ισχυρό, ώστε να κυριαρχήσει στο ακάθαρτο μέρος της ψυχής. Εξάλλου, ο νοητός κόσμος των ιδεών είναι το αγαπημένο  θέμα του Πλάτωνα και αποτελεί το απαύγασμα της φιλοσοφικής του σκέψης. Η έννοια του έρωτα, λοιπόν, κατέχει σημαντική θέση στον διάλογο και, συγκεκριμένα, το κατά πόσο ο έρωτας αποτελεί κάτι καλό ή κακό, κατά πόσο είναι ωφέλιμος ή καταστροφικός. Ο Σωκράτης με τον δικό του ιδιαίτερο διαλεκτικό τρόπο πραγματεύεται το συγκεκριμένο ζήτημα, αφού, πρώτα, παρουσιάσει έναν σαφή ορισμό σε σχέση με το τι θεωρεί ότι είναι ο έρωτας και συμφωνήσει μαζί του ο Φαίδρος. Μετά την ανάλυση των λόγων αυτών, χωρίς, ωστόσο, να στηρίξει καμία από τις δύο απόψεις, αφήνει τον ακροατή να αποφασίσει, χρησιμοποιώντας τα δικά του κριτήρια. Τέλος, ο Σωκράτης προσεύχεται στον θεό Πάνα και στους άλλους θεούς, ενώ ο Φαίδρος του ζητάει να προσευχηθεί εκ μέρους του και να πει όσα είπε για τον εαυτό του, δεδομένου ότι τα ζητήματα μεταξύ των φίλων είναι τα ίδια.